ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ, ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ & ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ, ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ & ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

Το κείμενο είναι συνοδευτικό και καταληκτικό του κειμένου ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗ: ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΛΚΤΙΚΗ, ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ που δημοσιεύτηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2007 στο blog: http://dialogoskoinonia.wordpress.com/.

Οποιος θέλει μπορεί να ανατρέξει εκεί για να δει το σκεπτικό ( θα το έβρισκα χρήσιμο).

Εδώ τίθενται οι τελικές προτάσεις της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στην Α’ βάθμια και Β’ βάθμια εκπαίδευση. Προτάσεις που εκφράζουν, όχι μόνο τις ανάγκες των μαθητών και των γονιών, αλλά και της ίδιας μας της κοινωνίας.

Αυτά, χωρίς να απαιτούνται πρόσθετα κονδύλια για περίεργες και ύποπτες υλικοτεχνικές υποδομές. Θεωρώ βεβαίως αυτονόητο ότι κάθε σχολείο πρέπει να έχει αναγνωστήριο, βιβλιοθήκη και επαρκή αριθμό ηλεκτρονικών υπολογιστών συνδεδεμένων με βιβλιοθήκες και «τράπεζες» πληροφοριών.

Τι προτείνω:

Α. Την πραγματική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος με αλλαγή φιλοσοφίας, ώστε το σχολείο να αποτελεί σχολείο δημιουργικής γνώσης. Σχολείο, όπου διδάσκεται η ελεύθερη πρόσβαση στην γνώση – πληροφορία, η κατανόηση και ανάλυσή της και η σύνθεση απόψεων και θέσεων.

Ο προσανατολισμός της παιδείας πρέπει να είναι στο να παράγει ελεύθερους και δημιουργικά σκεπτόμενους ανθρώπους. Ανθρώπους που γνωρίζουν που και πώς να ερευνήσουν, να κρίνουν και να συνθέσουν δημιουργικά και όχι ανθρώπους που έχουν βιώσει τον πειθαναγκασμό ως μόνο μέσο κοινωνικής επιβίωσης. Η δημοκρατία, η ελευθερία, ο διάλογος πρέπει να είναι απαραίτητα συστατικά στοιχεία του τρόπου εκπαίδευσης των νέων.



Οχι στο σημερινό σχολείο, που λειτουργεί σαν κρεατομηχανή ανθρώπων και συνειδήσεων, που διδάσκει τον άκρατο ατομικιστικό ανταγωνισμό, αντί για την κοινή προσπάθεια και συλλογικότητα, που διαχωρίζει τους ανθρώπους από τις πρώτες κιόλας τάξεις, που αυταρχικά αναγκάζει και διδάσκει την υποταγή και προσφέρει προπαρασκευασμένες υποχρεωτικές πληροφορίες, παράγει άβουλους υποψήφιους πειθήνιους εργαζόμενους, χωρίς συγκρότηση κρίσης και σκέψης και λειτουργεί ως εξεταστικό κέντρο εισαγωγικό για τα Α.Ε.Ι.

Κάποτε εμείς οι άντρες λέγαμε ότι εκεί που σταματά η λογική αρχίζει ο στρατός. Δυστυχώς σήμερα, εκεί που σταματά η λογική αρχίζει το σχολείο !!!. Αλλιώς, με ποιο τρόπο να χαρακτηρίσουμε την εξόντωση των νέων ανθρώπων, από τις πρώτες κιόλας τάξεις του δημοτικού, με ασφυκτικά προγράμματα και υποχρεωτικά πλαίσια πρόσληψης και αναμασήματος πληροφοριών, που τελικά απαγορεύεται να κρίνουν και να κατανοήσουν σε βάθος. Η γνώση δεν μπορεί να είναι εντολή και μάλιστα παράλογη από τον λοχία του τάγματος και οι διδάσκοντες δεν μπορούν να μετατρέπονται σε όργανα. Το σχολείο δεν πρέπει να είναι πειθαναγκαστικό «καψόνι» για τους μαθητές, αλλά να γίνει τόπος ελευθερίας και γνώσης.

Β. Τροποποίηση – αλλαγή του αντικειμένου των βιβλίων, μαθημάτων και (κυρίως) της διδασκαλίας/εξέτασης, ώστε οι μαθητές να μην γίνονται αποδέκτες, αποστηθιστές – ψιττακιστές άχρηστων ειδικών γνώσεων, αλλά πρωτίστως να μαθαίνουν και να κατανοούν την ουσιαστική σημασία κάθε μαθήματος, την έννοια της κοινωνικής – γνωσιακής του χρησιμότητας, την ανάλυση και την σύνθεση ως μέσο κατανόησης και χρήσης της γνώσης και την κριτική, δημιουργική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου.

Προτείνω άμεση αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας ως εξής:

1. Ο δάσκαλος ή καθηγητής παρουσιάζει το γενικό αντικείμενο του μαθήματος και, εν συνεχεία, τις θεματικές ενότητες. Οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να προσθέσουν και άλλες.

2. Αντικατάσταση της στείρας, καταπιεστικής γνώσης από μελέτες που ετοιμάζουν οι ίδιοι οι μαθητές. Παρουσίαση της μελέτης – άποψης, συζήτηση και επεξεργασία από όλους.

Δίνω ένα παράδειγμα για να καταστεί περισσότερο κατανοητό. Ας πάρουμε ως παράδειγμα το πολύπαθο μάθημα της ιστορίας.

2.1. Ο καθηγητής παρουσιάζει στα πρώτα μαθήματα τι είναι η ιστορία. Στην συνέχεια με βάση το γενικό πρόγραμμα αναφέρεται στην ύλη, στην ιστορική περίοδο και προτείνει θεματικούς κύκλους. Ας πούμε : η «Φιλική εταιρεία», οι δομές, οι δράσεις της, η συμμετοχή της στον αγώνα της επανάστασης.

2.2 Οι μαθητές ερωτώνται, εάν κάποιος θέλει να ασχοληθεί με το θέμα. Οποιος ενδιαφέρεται (ή μεταξύ περισσοτέρων επιλέγεται δημοκρατικά από τους συμμαθητές του) αναλαμβάνει σε κάποιο επαρκή χρόνο να παρουσιάσει ο ίδιος στους υπόλοιπους τα συμπεράσματά του.

2.3. Ο καθηγητής δίδει στους μαθητές κάποιες ενδεικτικές πηγές γνώσης. Ο μαθητής μπορεί ελεύθερα να ψάξει και σε άλλες πηγές.

2.4. Ο μαθητής βρίσκει τις πηγές, αναλύει ο ίδιος, επιλέγει αυτά που θεωρεί ουσιώδη (σύνθεση) και παρουσιάζει την εργασία του στους συμμαθητές του (μαζί με τις πηγές – βιβλιογραφία).

2.5. Ακολουθεί η συζήτηση του θέματος από όλη την τάξη και για χρόνο ικανό, ώστε όλοι να μετάσχουν και το θέμα να αναλυθεί σε βάθος. Ο καθηγητής ελέγχει διακριτικά την συμμετοχή και ωθεί στην συμμετοχή.

2.6 Ακολουθεί η συνολική ελεύθερη δημοκρατική επιλογή από την τάξη της τελικής μορφής της μελέτης, ως πορίσματος.

2.7 Οι αρχικές μελέτες αλλά και τα πορίσματα, όχι μόνο δημοσιεύονται στο διαδίκτυο, αλλά συγκεντρώνονται κάθε χρόνο και αρχειοθετούνται από κάθε σχολείο, ώστε να διασώζεται η παραγωγή απόψεων και γνώσης και να αποτελεί εργαλείο για τις επόμενες γενιές μαθητών και την κοινωνία.

2.8 Κάθε χρόνο βραβεύονται οι καλύτερες μελέτες σε επίπεδο σχολείου, αλλά και πανελλαδικά. Τόσο οι ανά σχολείο μελέτες, όσο και οι πανελλαδικά βραβευμένες μπορούν να συγκροτήσουν ενδεικτικά εγχειρίδια – βιβλία, ανά σχολείο, αλλά και πανελλαδικά, ώστε να καταργηθεί ο αναχρονιστικός και προσοδοφόρος για κάποιους θεσμός του ενός βιβλίου. Με τα χρήματα που εξοικονομούνται μπορούν να γίνουν πάρα πολλά σε θέματα υποδομών.

2.9 Είναι ευνόητο ότι οι ανωτέρω μελέτες μπορούν να είναι και ομαδικές, αλλά να φτιάξουν και να παρουσιάσουν ελεύθερα οι ενδιαφερόμενοι μαθητές και άλλες. Εισαγωγή συνεπώς και συλλογικών μελετών και συλλογικών κοινωνικών δράσεων

2.10 Διασφαλίζεται η συμμετοχή όλων στην διαδικασία αυτή και σε κάθε ένα από τους ανωτέρω ρόλους. Η εξέταση καταργείται και αντικαθίσταται από την συμμετοχή.

2.11 Τι επιτυγχάνουμε (μεταξύ πολλών άλλων) με τον τρόπο αυτό:

- Καταλύουμε την στείρα διαδικασία πρόσληψης ετεροκαθοριζόμενης «γνώσης». Ο μαθητής παύει να είναι «φυτό» και μετατρέπεται σε δημιουργικά σκεπτόμενο άνθρωπο.

- Ο μαθητής μαθαίνει που και πώς να ψάχνει την γνώση – πληροφορία, αποκτά ελεύθερη επαφή με τις πηγές.

- Ο μαθητής μαθαίνει να αναλύει τις πηγές.

- Ο μαθητής μαθαίνει να συνθέτει μέσα από το γνωστικό αντικείμενο, να διαμορφώνει άποψη και να την παρουσιάζει στους υπολοίπους.

- Ο διάλογος γίνεται κομμάτι της εκπαίδευσης.

- Η δημοκρατία εισάγεται ως τρόπος λειτουργίας της κοινωνίας των μαθητών και αυριανών πολιτών.

- Αναπτύσσεται η συλλογικότητα μεταξύ των μαθητών. Κατασιγάζεται ο άκρατος ατομικιστικός ανταγωνισμός και η γνώση γίνεται συλλογική προσπάθεια.

- Διασώζεται η γνώση που παράγουν οι μαθητές και γίνεται χρήσιμο εργαλείο για όλους.

- Διαχέεται σε όλους η γνώση, μέσα από την συλλογική εργασία και γίνεται πραγματικά αγαθό κοινωνικής ιδιοκτησίας.

Το ανωτέρω σύστημα δημιουργεί σκεπτόμενους, ελεύθερους ανθρώπους, που μπορούν να ερευνήσουν, να κρίνουν και να διαμορφώσουν θέση για καθετί που αντιμετωπίζουν στην ζωή τους. Η δημιουργία, ο διάλογος, η δημοκρατία γίνονται συνείδηση και τρόπος σκέψης και ζωής.

- Ο δάσκαλος ή ο καθηγητής απλά συντονίζει και δεν λειτουργεί ως φορέας άκριτης εξουσίας, δεν εκδίδει ατομικές κανονιστικές πράξεις ή διατάγματα, αλλά διδάσκει τον τρόπο σκέψης, ανάλυσης και σύνθεσης. Απελευθερώνεται και γίνεται αρωγός και συμπαραστάτης των μαθητών και όχι δυνάστης και τμήμα του μηχανισμού επιβολής.

Καταργείται ο αυταρχισμός, η μονολιθικότητα, η παραγωγή πειθαναγκασμένων ανθρώπων που είναι έτοιμοι να δεχθούν ως δεδομένο το καθετί και από όποια εξουσία και εάν προέρχεται..

Γ. Αλλαγή του διοικητικού οργανογράμματος των σχολείων, ώστε να καταστούν πιο ανοικτά και δημοκρατικά. Ενεργός αποφασιστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και των γονέων με θεσμούς άμεσης δημοκρατικής νομιμοποίησης, που ελέγχουν, μετέχουν στα όργανα διοίκησης και προτείνουν.

Δ. Κατάργηση του θεσμού της αποβολής και των πειθαρχικών κυρώσεων στους μαθητές και αντικατάστασή τους από θεσμούς που προβάλλουν την γνώση, π.χ. μια εργασία που παρουσιάζεται στους συμμαθητές σχετική με το αντικείμενο που προκάλεσε την επιβολή της μελέτης. Συναπόφαση από τους συμμαθητές για την επιβολή της.

Ε. Συγγραφή ή επιλογή βιβλίων κατά τα ήδη εκτεθέντα και σε κάθε περίπτωση βιβλίων που έχουν αρχή, μέση και τέλος, που αποτελούν ενότητα γνώσης και όχι αποσπάσματα … (αποσπασματική γνώση), φλιναφήματα ή άνωθεν επιβολές άποψης.

ΣΤ. Τροποποίηση – αλλαγή του αντικειμένου των βιβλίων μαθημάτων, ώστε οι μαθητές να μην γίνονται αποδέκτες, αποστηθιστές – ψιττακιστές άχρηστων ειδικών γνώσεων, αλλά πρωτίστως να μαθαίνουν και να κατανοούν την ουσιαστική σημασία κάθε μαθήματος, την έννοια της κοινωνικής – γνωσιακής του χρησιμότητας, την ανάλυση και την σύνθεση ως μέσο κατανόησης και χρήσης της γνώσης, κριτική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου.

Ζ. Τροποποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, κατάργηση ή τροποποίηση μαθημάτων χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, εισαγωγή νέων μαθημάτων που βοηθούν στην εμβάθυνση της διαδικασίας έρευνας, ανάλυσης – σύνθεσης, κατανόησης και κριτικής σκέψης. Μαθήματα πολιτισμού, δημοκρατίας και ουσιαστικής κοινωνικής σκέψης. Δυνατότητα των μαθητών και των εκπαιδευτικών στην από κοινού διαμόρφωση τους εκπαιδευτικού προγράμματος.

Η. Καταργούνται οι βαθμολογίες και ανά τρίμηνο δίδονται παρατηρήσεις για την παρουσία, τα θετικά στοιχεία του μαθητή με προτάσεις για την αξιοποίησή τους και τα αρνητικά με προτάσεις για την βελτίωσή τους. Τα αποτελέσματα αποτελούν αντικείμενο ανοιχτής συζήτησης στην τάξη. Επιβράβευση της ενεργούς συμμετοχής με επαίνους, αυτοί αποτελούν και τον βαθμό στο τέλος της τάξης.

Θ. Εξασφάλιση του αναγκαίου για κάθε άνθρωπο και μαθητή ελάχιστου ελεύθερου χρόνου με ευθύνη του σχολείου.

Ι. Η παραπαιδεία απαγορεύεται και παύει να είναι αναγκαία. Ολοι οι άνεργοι εκπαιδευτικοί, σε πρώτο στάδιο, προσλαμβάνονται και εργάζονται παράλληλα σε σχολεία και σε φορείς κοινωνικής επιμόρφωσης.
ΙΑ. Θεσπίζονται φορείς εκπαιδευτικών με ευρεία δημοκρατική κοινωνική συμμετοχή που έχουν λόγο και έλεγχο σε κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα.
ΙΒ. Η εισαγωγή στα Α.Ε.Ι. πρέπει να είναι ελεύθερη. Μέχρι τούτο να επιτευχθεί, η επιλογή των εισακτέων γίνεται με την αντικατάσταση των εξετάσεων σε στείρες γνώσεις από την σύνταξη μελετών – εκθέσεων που περιέχουν την αναγκαία γνώση (π.χ. στο ανωτέρω θέμα της ιστορίας).



Εχω την πεποίθηση πως τα ανωτέρω αποτελούν αναγκαιότητα για να λύσουμε τα κυρίαρχα ζητήματα που ταλανίζουν τα παιδιά, τους νέους μας και όλη την χώρα σχετικά με την α’ βάθμια και β’ βάθμια εκπαίδευση.

Να την μετουσιώσουμε από παιδεία της καταπίεσης, του ατομισμού και της καταστροφής ταλέντων και συνειδήσεων σε μία παιδεία των ελεύθερα και δημιουργικά σκεπτόμενων ανθρώπων. Ανθρώπων που θα έχουν κατακτήσει τον μηχανισμό της γνώσης και της κρίσης, που θα αναλύουν και θα συνθέτουν, που θα διαλέγονται και θα σκέπτονται δημοκρατικά, ανθρώπων που θα μπορούν να διαμορφώσουν ένα καλλίτερο μέλλον για την χώρα μας.