«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Κατηγορίες: ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ — dimkaramitsas @ 8:36 μμ
Tags: ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΕΝΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ, ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΚΟΣΜΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΠΛΑΝΗΤΗΣ, ΠΡΟΤΑΣΗ, ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ



Είναι η τοποθέτησή μου εκ μέρους του ν. ΙΝΚΑ σε μία ημερίδα …



«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ



Τι είναι και από που προέρχεται το «ψευδο-ιδεολόγημα».



Ο αποκαλούμενος «ελεύθερος ανταγωνισμός» και η «ελευθερία της αγοράς» αποτελούν εκφάνσεις και πυλώνες εφαρμογής των αρχών και πολιτικών του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και αναγκαίους όρους της «παγκοσμιοποίησης» της οικονομίας.



Ο νεο-φιλελευθερισμός ως 2^η ιστορικά έκφανση της αρχής laissez faire – laissez passer είναι σαφές πως δεν προέρχεται από τις κοινωνίες, ούτε έχει ως άμεσο στόχο την εξυπηρέτηση των ανθρώπων και των βιοτικών τους αναγκών. Ο νέο-φιλελευθερισμός ως θεωρία δεν προέρχεται από τους λαούς και τις κοινωνίες, δεν συνιστά πολιτικό κίνημα κοινωνικού χαρακτήρα και προέλευσης. Η προέλευσή του νέο-φιλελευθερισμού είναι σαφές πως εκπηγάζει από τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες και τις ελεγχόμενες συντηρητικές κυβερνήσεις των κρατών της έδρας τους. Ως περιεχόμενο και πρώτιστο κεντρικό στόχο έχει το να εξυπηρετήσει την διεύρυνση των δυνατοτήτων των κεφαλαιούχων να νέμονται, να ελέγχουν και να εκμεταλλεύονται κερδοσκοπικά ολοένα και μεγαλύτερο μέρος από τα αγαθά στον πλανήτη, ελέγχοντας έτσι και το παγκόσμιο περιβάλλον και γίγνεσθαι.

Ενταγμένος στο πλαίσιο του καπιταλισμού και του νέο-φιλελευθερισμού, είναι σαφές ότι ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» έχει ως στόχο τον παραγωγικό και εμπορικό έλεγχο των αγαθών στον πλανήτη και την ρύθμιση των κερδών από τον έλεγχο και την εκμετάλλευσή τους. Κατά συνέπεια ούτε από τις κοινωνίες προέρχεται, ούτε τις ανάγκες τους ως ανάγκες ανθρώπων, επιδιώκει άμεσα να εξυπηρετήσει.

Ο ελεύθερος ανταγωνισμός έχει ως δεδομένο εφαρμογής του, την απάλειψη κάθε δυνατότητας προστασίας με τοπικό κρατικό χαρακτήρα και περιεχόμενο. Παράλληλα και ως ελευθερία αγορών και κίνησης κεφαλαίων, έχει ως στόχο και κατάφερε επίσης την διαμόρφωση ενός ιδιαίτερου μηχανισμού παραγωγής κανόνων έξω από τις δυνατότητες και τον έλεγχο κρατών και Πολιτειών. Εν ολίγοις, το διεθνές πολυεθνικό κεφάλαιο πέτυχε να διαμορφώνει μόνο του τους δικούς του κανόνες και θεσμούς (τους αποκληθέντες νόμους, κανόνες και θεσμούς της «αγοράς») έξω από το πεδίο νομικής κυριαρχικής ρύθμισης των κρατών. Δημιούργησε δηλαδή ένα ιδιότυπο οιονεί κρατικό μόρφωμα που λειτουργεί με τους δικούς του κανόνες και με ελάχιστη δυνατότητα κρατικής ρύθμισής του, ακόμα και για την προστασία κοινωνιών και ανθρώπων. Ετσι, υπό καθεστώς νομικής και πρακτικής αυτονομίας καταλήξαμε και στην επιβολή του κανόνα της απληστίας που χαρακτήρισε και προκάλεσε τα εν εξελίξει ζοφερά γεγονότα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Περαιτέρω, το ιδεολόγημα επέβαλλε με σκόπιμες και ψευδεπίγραφες πολιτικές την ιδιωτικοποίηση κάθε τομέα της οικονομίας. Τα ορισθέντα ως δημόσια, κοινά αγαθά και υπηρεσίες ιδιωτικοποιήθηκαν και ιδιωτικοποιούνται με ταχύτατους ρυθμούς. Χάνουν τον δημόσιο ή κοινωνικό τους χαρακτήρα και μετατρέπονται σε αντικείμενα πλουτισμού της ίδια οικονομικής ολιγαρχίας, η οποία αναλαμβάνει την «αξιοποίησή» τους και θέτει την χρήση και την απόλαυσή τους υπό την αίρεση του κέρδους .



Ποιο είναι όμως το οικονομικό λειτουργικό περιεχόμενο του «ελεύθερου ανταγωνισμού».



Είναι γνωστό και πρέπει να καταστεί αυτονόητο ότι ο ελεύθερος ανταγωνισμός σκοπεύει στην υπέρβαση κάθε κρατικού μορφώματος και κανόνος προστασίας των εσωτερικών αγορών, αλλά και των ίδιων των κοινωνικών παραγωγικών δομών (στην πραγματικότητα της σύστασης των ίδιων των κοινωνιών), προκειμένου να εισέλθει σε αυτές και να αποκτήσει μερίδιο αγοράς, επιβάλλοντας τα προϊόντα του ακόμα και την καταναλωτική κουλτούρα του σε κάθε επίπεδο. Ως θεωρία οικονομικού επεκτατισμού εξαρτά την δύναμή του από την δύναμη των κεφαλαίων και αυτό προσπαθεί να επιβάλλει. Για τον λόγο αυτό και αυτό-αποκαλείται «ελεύθερος», διότι το μόνο που υπάρχει κατά το θεώρημά του είναι η ισχύς των ελεύθερα κινουμένων κεφαλαίων και τούτο αποτελεί τον κεντρικό του στόχο. Σκοπεύοντας στις αγορές, ο σκοπός των «ανταγωνιζομένων επιχειρήσεων» δεν είναι άλλος από την επικράτηση στην αγορά για την δημιουργία μεγαλυτέρων δυνατοτήτων ελέγχου και κερδών. Η «επικράτηση» αυτή έχει ως αναγκαίο περιεχόμενο την ανταγωνιστική επικράτηση επί των λοιπών επιχειρηματικών και παραγωγικών μορφωμάτων μορφωμάτων, με αποτέλεσμα το κλείσιμο ή την εξαγορά τους. Ο σκοπός συνεπώς των «ανταγωνιζόμενων» επιχειρήσεων είναι η επικράτηση στην αγορά και επικράτηση σημαίνει τον περιορισμό – ήττα των ανταγωνιστών.

Κατά συνέπεια το φαινόμενο της συγκέντρωσης ολοένα και μεγαλυτέρου μέρους και μεριδίου αγοράς σε ολοένα και λιγότερες επιχειρήσεις δεν είναι τυχαίο, αλλά ουσιαστικά είναι δομικό στοιχείο της θεωρίας του «ελεύθερου ανταγωνισμού» και στόχος μιας επιχείρησης που δρα στο πλαίσιο αυτό. Είναι ακολούθως αβάσιμο να υποστηρίζει κανείς ότι με το θεώρημα αυτό θα υπάρξουν πολλές επιχειρήσεις και ότι τελικά ο «ανταγωνισμός» τους θα αποβεί υπέρ του καταναλωτή λόγω αύξησης της ποιότητας και μείωσης των τιμών. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο ευκαιριακά και σε κάποια ελάχιστη φάση της λειτουργίας. Αργά ή γρήγορα κάποιος θα κυριαρχήσει, αφού για αυτό αγωνίζεται και σε αυτό αποσκοπεί. Αυτός τελικά και θα ορίσει το αντίτιμο, το κέρδος, όποιο και εάν τελικά είναι αυτό, για να κορέσει την ανάγκη του σε κερδοφορία (εάν τελικά αυτή μπορεί να κορεστεί). Παραδίδοντας όμως οικονομίες και κοινωνίες στις ορέξεις συγκεκριμένων ατομικοτήτων, συγκεκριμένων ατομικών κατακτητών, τι αλήθεια μπορούμε να περιμένουμε ως άνθρωποι και κοινωνίες ; να παρακαλούμε για οίκτο;

Η λειτουργία του «ελεύθερου ανταγωνισμού» στο παγκόσμιο και στο ημεδαπό περιβάλλον αποδεικνύει τα ανωτέρω τοις πράγμασι και επιβεβαιώνει πρακτικά την θεωρητική του ανάλυση. Ολοένα και περισσότερα σε ολοένα και λιγότερους και αυτό δεν είναι απλά μια κατάσταση που επιβεβαιώνεται από την θεώρηση της «αγοράς» και μόνο, είναι μια πραγματικότητα που επιβεβαιώνεται από την ίδια την κατάσταση στις κοινωνίες. Τα χάσματα μεταξύ πλουσίων και φτωχών αυξάνουν και οι κοινωνίες κλασμάτων αποτελούν πλέον πραγματικό γεγονός. Είναι και αυτό ένα άμεσο συνεπαγόμενο του «ελευθέρου ανταγωνισμού», ο οποίος κάλλιστα θα μπορούσε να αποκληθεί ως οικονομική κεφαλαιοκρατική τρομοκρατία επί των κοινωνιών και των ανθρώπων.



Είναι βεβαίως σχεδόν πανεύκολο για μία μεγάλη πολυεθνική επιχείρηση να επικρατήσει σε μία αγορά έναντι των τοπικών ανταγωνιστών της, αφού υπερέχει όχι μόνο σε δομές, αλλά κυρίως ποσοτικές δυνατότητες, λόγω της ύπαρξης σε αυτή μεγάλων δυνατοτήτων χρήσης κεφαλαίων. Είναι συνεπώς καθαρό ψευδο-ιδεολόγημα το να θεωρούμε «ελεύθερο ανταγωνισμό» αυτόν μεταξύ μιας μεγάλης πολυεθνικής και ενός μικρού, μεσαίου ή μεγάλου τοπικού επιχειρηματικού μορφώματος. Όπως έχουμε επανειλημμένα τονίσει χαρακτηριστικά, δεν μπορεί να υπάρξει ανταγωνισμός και ισότητα αγώνα μεταξύ ενός Zastava 1.000 κ.ε. και μιας Ferrari 5.000 κ.ε. . Ο αγώνας είναι εκ των προτέρων άνισος και φτιάχτηκε για να είναι άνισος. Αυτά που υποστηρίζουν οι οπαδοί του θεωρήματος είναι πραγματικά θεωρήματα για γέλια. Ισες δυνατότητες δεν μπορούν να υπάρξουν και είναι κατάδηλο ότι το ψευδο-θεώρημα φτιάχθηκε για να εξυπηρετήσει τους ήδη ισχυρούς, να τους κάνει ισχυρότερους και να παγιώσει την ανεμπόδιστη κυριαρχία τους σε όλο τον πλανήτη. Οι τυχόν εξαιρέσεις όχι μόνο επιβεβαιώνουν την ύπαρξη κανόνα, αλλά και ανήκουν στην σφαίρα των διδακτικών μύθων, όπως οι μύθοι του Αισώπου.



Η κοινωνική διάσταση του «ελεύθερου» ανταγωνισμού.



Είναι σαφές ότι ο ελεύθερος ανταγωνισμός έχει σαφή απήχηση και αντίκτυπο στην κοινωνία.

Θα επικεντρωθούμε σήμερα σε τρία κύρια στοιχεία, καθώς για τις συνολικές κοινωνιολογικές αναλύσεις μας, θα πρέπει να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο

.

α. Ο ελεύθερος ανταγωνισμός έχει ως περιεχόμενο και επιβάλλει σχαστικές κοινωνικά διδαχές και τάσεις. Ο εργαζόμενοι δύο ανταγωνιζόμενων επιχειρήσεων είναι αναγκαστικά αντίπαλοι, οι απαιτήσεις του ανταγωνισμού όχι μόνο τους εξοντώνουν στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων (εργάζονται περισσότερο με λιγότερη αμοιβή), αλλά και τους καθιστούν άμεσα αντιπάλους μεταξύ τους. Στο ανταγωνιστικό πλαίσιο στόχος είναι να νικηθεί και να κλείσει ο αντίπαλος, με αποτέλεσμα την απώλεια της εργασιακής θέσης για μία μεγάλη σειρά εργαζομένων. Είναι πρόδηλη η αντικοινωνικότητα και η αντιπαλότητα που αναπτύσσεται και αποτελεί κοινωνική διδαχή από το περιεχόμενο του ανταγωνισμού. Ο ίδιος ο ανταγωνισμός επιβάλει σε κάθε ανθρώπινη δράση και σχέση ένα επιθετικό και αντικοινωνικό περιεχόμενο. Περισσότερη δουλειά, μικρότερες αμοιβές, ατομισμός, αντιπαλότητα, χρήση διαβολών και αθέμιτων μέσων σε προσωπικό επίπεδο είναι μερικά μόνο από τα άμεσα αποτελέσματα που επιφέρει ως θεωρία και πράξη στον άνθρωπο και στην κοινωνική ζωή του. Δεν πρέπει κανείς να απορεί για την αιτία της σημερινής ποιότητας της ζωής του, για την αλλοτρίωση και την επιθετική αντίληψη περί ετεροτήτων. Είναι όλα αποτελέσματα του παράλογου αντικοινωνικού και αντιανθρώπινου συστήματος.



β. Ο ανταγωνισμός όμως και οι καπιταλιστικές δομές που στηρίζει και εξυπηρετεί επιβάλλουν την αντικειμενοποίηση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος παύει να αποτελεί αξιακή οντότητα με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, αλλά μετατρέπεται σε γρανάζι μιας μηχανής παραγωγής, στην οποία δοκιμάζεται καθημερινά η βιολογική και ψυχική αντοχή του. Ο ίδιος ο καπιταλισμός και ο ανταγωνισμός μετατρέπουν την ζωή του ανθρώπου σε ένα διαρκές κυνηγητό, σε μία απάνθρωπη διαδικασία παραγωγής, όπου δεν υπάρχει πραγματική ζωή. Ταυτόχρονα με την αποδόμηση των κοινωνικών και παραγωγικών ιστών ο άνθρωπος νοιώθει έρμαιο των καταστάσεων, καθώς οι θεωρίες του μοντέρνου και του μεταμοντέρνου διαδέχονται σε παρακμιακή πρόθεση η μία την άλλη. Η κρίση των αξιών, η κρίση αυτοπεποίθησης, η αρνητική ψυχική διάθεση των ανθρώπων, η ρευστοποίηση και αξιακή τιμολόγηση του ανθρώπου κατά το «έχειν», η συνολική απαξίωση της οντότητας του ανθρώπου, είναι μερικά μόνο από τα απότοκα τα λειτουργίας του «ελευθέρου ανταγωνισμού».



Η θεωρία συνεπώς του ελεύθερου ανταγωνισμού είναι πραγματικά αντιανθρώπινη και αντικοινωνική. Η ίδια η ανταγωνιστική ανάλωση ανθρώπων, δυνάμεων και δυνατοτήτων δημιουργεί ένα μειωτικό αποτέλεσμα και μία τεράστια σπατάλη δυνάμεων και ανθρώπων για τον αλληλοανταγωνιζόμενο επί κέρδει πλανήτη.



γ. Βλέποντας τον πλανήτη ως παραγωγικό σύνολο, με την ρεαλιστική ματιά που θέλει την παραγωγή ως ένα πεπερασμένο και δυνάμενο να οριστεί σύνολο είναι εύκολο να διαπιστώσουμε την συνολική διάσταση των επιδιώξεων των «ελευθέρως ανταγωνιζομένων» επιχειρήσεων. Νευρώνα και δομικό στοιχείο του κοινωνικού μηχανισμού που αποκαλείται «αγορά» και αποσκοπεί στην επί κέρδει εκμετάλλευση – κάλυψη των βιοτικών ανθρωπίνων αναγκών, υλικών και ψυχικών, πραγματικά βιολογικών και επιπλάστων, αποτελεί η έννοια του κέρδους. Το κέρδος δεν είναι έννοια ουδέτερη, αλλά έννοια με χαρακτηριστικό το πρόσημο σύν (+). Το κέρδος επίσης δεν είναι έννοια μεταφυσική, δεν έρχεται από τον ουρανό και έξω από το γήινο γίγνεσθαι. Για να υπάρχει «συν» κάτι άλλο θα πρέπει να είναι «μείον» και επειδή όλα αυτά βρίσκονται στην γήινη σφαίρα, γήινα και κομμάτια της ανθρώπινης παραγωγικής σφαίρας είναι όλα. Στην ουσία, στην πραγματικότητα, το κέρδος κάποιων είναι ζημία κάποιων άλλων, Κάποιοι παίρνουν περισσότερα και κάποιοι λιγότερα από το παγκοσμίως παραγόμενο. Ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» έρχεται να θεσμίσει την δυνατότητα κάποιων ισχυρών να κατέχουν ελεύθερα ολοένα και πιο διευρυμένα μερίδια από το παγκοσμίως παραγόμενο προϊόν, ορίζοντας οι ίδιοι, όχι μόνο την έννοια των βιοτικών αναγκών, αλλά και θεμελιακές αξίες, το τι είναι «καλό» και το τι είναι «κακό».

Αποτέλεσμα του κέρδους των λίγων είναι συνήθως η ζημία των πολλών και μην απορείτε για την διεύρυνση του αριθμού των φτωχών ή υποσιτιζόμενων του πλανήτη. Όλα είναι αποτέλεσμα των τακτικών του «ελευθέρου ανταγωνισμού» που δρα στο παγκοσμιοποιήμενο περιβάλλον, καταπιέζοντας, τρομοκρατώντας, απαξιώνοντας τοπικές παραγωγές για να επιβάλλει χωρίς κανένα κόλλημα, «ελεύθερα» τα προϊόντα του, αλλά και για να τις ελέγξει απόλυτα και σε κάθε επίπεδο: άνθρωπος, αξίες, εργασία, παραγωγικές δομές, κοινωνικές δομές, πολιτικές δομές.

Δεν θα αναφερθούμε εκτενώς στις πολιτικές ντάμπινγκ. Επιχαίρουν οι θιασώτες του «ελευθέρου ανταγωνισμού» για τις φθηνές τιμές που μπορούν να βρουν σε κάποια είδη. Κάποιος, έκανε λόγο για το παντελόνι τζην των πέντε Ευρώ που βρήκε σε κάποια πολυεθνική αλυσίδα. Επιχαίρει και νοιώθει δικαιωμένος, αλλά εάν συλλάβει σφαιρικά την πραγματικότητα θα εννοήσει ότι ο “ανταγωνισμός” είναι η πλήρης κοινωνική διαστροφή, είναι η θεωρία της κοινωνικής διάλυσης, η θεοποίηση της εκμετάλλευσης. Ακόμα και υπό την θεώρηση της επιτυχίας των προσδοκιών του, υπάρχουν πάντα χαμένοι, υπάρχουν πάντα άνθρωποι που χρεώνονται τον ανταγωνισμό. Δεν είναι μόνο όσοι χάνουν την μάχη του ανταγωνισμού. Ακόμα και στην πλευρά των νικητών τα θύματα αποτελούν ένα τεράστιο πλήθος.

Στο παράδειγμα του τζήν παντελονιού που πωλείται προς 5 Ευρώ σε μεγάλη πολυεθνική αλυσίδα και φέρεται ως παράδειγμα επιτυχίας του “ανταγωνισμού” πρέπει να σκεφτούμε:


- Οτι ο καλλιεργητής του βαμβακιού εργάστηκε χωρίς κέρδος, μπορεί και με ζημιά και σύντομα δεν θα μπορεί να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες, πιθανότατα θα γίνει φθηνός εργάτης μεταναστεύοντας στον τόπο του ή σε κάποιο άλλο μέρος του πλανήτη, όπου και πάλι θα εργαστεί σε συνθήκες χαμηλής αμοιβής. Σύντομα η γή του θα ανήκει σε κάποιους ισχυρούς.

- Οτι ο κατασκευαστής του πανιού επίσης δεν είχε κέρδος για την εργασία του και αυτός οδεύει προς την εξαφάνιση και σε λίγο θα γίνει εργάτης στην μεγάλη βιομηχανία που θα ιδρύσει ο «ανταγωνιστής» του κάτοχος κεφαλαίων.
- Οτι οι εργαζόμενοι όλων (και του τελικού προμηθευτή) επίσης εργάζονται με μηδενικές αμοιβές, που συχνά πυκνά συγκρίνονται ανταγωνιστικά με ήδη αλωμένες, καταστραμμένες οικονομίες.

- Οτι είναι αμφίβολης ποιότητας το παραγόμενο που προμηθεύεται ο καταναλωτής, ίσως και επικίνδυνο (σκεφτείτε π.χ. με τι χρώματα βάφεται …).
Μην ψάχνουμε συνεπώς στην μεταφυσική για την εξήγηση των φαινομένων των καιρών, για τις συμπεριφορές των ανθρώπων, ο ίδιος ο ανταγωνισμός προσφέρει στον καθένα τις εξηγήσεις.

Είναι σαφές συνεπώς ότι ο ανταγωνισμός, ακόμα και στην εξαίρεση από τον κανόνα της δημιουργίας ολιγοπωλίων και καρτέλ, είναι αντικοινωνικός και αντιανθρώπινος και υπό την ανωτέρω διάστασή του και αποτελεί μια καταπιεστική για τους ανθρώπους διαδικασία. Εάν θέλουμε να μιλάμε για κοινωνική τοξικότητα και διάβρωση, το προϊόν που αποκαλείται «ελεύθερου ανταγωνισμός» είναι η αιτία. Το μόνο που μένει να κάνουμε είναι να τον επιστρέψουμε ως αζήτητο και ανεπιθύμητο στους δημιουργούς του.



Η πορεία του ελεύθερου ανταγωνισμού στην Ευρώπη



Με την θεσμική τοποθέτηση της συνθήκης του Μάαστριχτ, εφαρμόζεται στην Ε.Ε. από την 1/1/1993, ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» ως μέθοδος λειτουργίας και ρύθμισης της αγοράς. Τα επιμέρους χαρακτηριστικά του που ήλθαν να αποκαθηλώσουν το εφαρμοσθέν επί δεκαετίες σύστημα κρατικής παρέμβασης στην λειτουργία της αγοράς, είναι σε όλους γνωστά και δεν υφίσταται ο χρόνος επιμέρους ανάλυσής τους, θα πρέπει όμως να επισημάνω ότι ως σύστημα ο ελεύθερος ανταγωνισμός δεν αναπτύσσει συνεκτικές και συνεργατικές για την κοινωνία τάσεις, αλλά a priori έχει ως περιεχόμενο σχαστικές κοινωνικά τάσεις, ανταγωνιστικού περιεχομένου.

Ο «ελεύθερος ανταγωνισμός», μετά από μία τουλάχιστον δεκαετία πλήρους εφαρμογής, δεν πείθει για τα αποτελέσματά του, τα οποία ιδίως στις μικρότερες χώρες μέλη, είναι συνολικά περισσότερο αρνητικά και έχουν προκαλέσει κοινωνική αναταραχή και αντιδράσεις.

Είναι πρώτα από όλα σαφές, ότι στις μικρές χώρες το εύρος των αγορών είναι αντίστοιχα μικρό, γεγονός που δεν επιτρέπει την λειτουργία πολλών ανταγωνιζόμενων επιχειρήσεων και την δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού. Δεν χωρούν πολλές επιχειρήσεις σε κάθε τομέα της οικονομίας και σύντομα δημιουργούνται ολιγοπώλια και εταιρείες leader σε κάθε τομέα. Αντίστοιχα, το φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί, με βάση και την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων, είναι η δημιουργία και δράση πανευρωπαϊκών ομίλων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ελέγχουν, φανερά ή κεκαλυμμένα, ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα κάθε αγοράς. Τα μεγάλα οικονομικά και παραγωγικά μεγέθη υπερισχύουν και επικρατούν ανταγωνιστικά των μικρών, αλλά και αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα για κάθε νέα ανταγωνιστική επένδυση από τρίτους. Είναι επίσης σαφές ότι στις χώρες του μεγέθους της Ελλάδας, οι επιτροπές κεφαλαιαγοράς και ελέγχου των μονοπωλίων, είναι ιδιαίτερα σκεπτικές και επιφυλακτικές στην αντιμονοπωλιακή και αντιολιγοπωλιακή λειτουργία τους, καθώς τούτο θα επιφέρει εξάρθρωση και αποδόμηση των δεδομένων αγορών. Τούτο θα αποβεί και σε βάρος του καταναλωτή με την αυτονόητη απώλεια της επάρκειας των προϊόντων στην αγορά ή την μετακύληση του κόστους αναπροσαρμογής ή των προστίμων στον τελικό καταναλωτή.

Είναι σαφές ότι οι ανωτέρω συνθήκες, πέραν του οικονομικού επεκτατισμού που είναι αντίθετος με την ευρωπαϊκή ιδέα, βλάπτουν εν τέλει τους καταναλωτές στις χώρες αυτές, καθώς καθίστανται δέσμιοι, των φαινομένων αυτών και της άτυπης – πλην υπαρκτής και δυσχερώς ελέγξιμης – δημιουργίας καρτέλς και ομάδων συμφερόντων, που καθορίζουν το επίπεδο και το περιεχόμενο του ανταγωνισμού σε στενά πλαίσια και προς το συμφέρον των ίδιων των εταιρειών.

Αντίστοιχα, οι γιγαντισμοί των εταιρικών μορφωμάτων, δημιουργούν φαινόμενα διάβρωσης των πολιτικών κρατικών θεσμών και των δυνατοτήτων ενός μικρού κράτους να επέμβει δραστικά στην πάταξη ακόμα και εμφανών φαινομένων αισχροκέρδειας.

Είναι σαφές και θα μπορούσαν πάνω σε αυτό να γραφτούν πάρα πολλά επιχειρήματα, ότι ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» έχει ειδικά στις μικρές χώρες αποβεί αρνητικός για τους καταναλωτές, δημιουργεί σχαστικές κοινωνικά τάσεις και ανεπάρκεια των θεσμών ελέγχου του από τις πολιτικές δυνάμεις και τα κράτη.

Η πρακτική αποδεικνύει και αυτή την αβασιμότητα και τον προσχηματικό χαρακτήρα των ψευδο-ιδεολογημάτων,

Για να φέρω μερικά παραδείγματα, σε χώρες όπως η Ελλάδα δεν είναι δυνατή και βιώσιμη η δημιουργία και λειτουργία 10 ανταγωνιζομένων διυλιστηρίων πετρελαίου.

Αντίστοιχα, παρά την ύπαρξη 40 περίπου τραπεζών, οι αποκλίσεις και οι διακυμάνσεις των όρων δανεισμού ή κατάθεσης είναι από μηδενική ως συνολικά απειροελάχιστη.

Τα αυτά ισχύουν σε παγκόσμιο επίπεδο κα ακόμα και σε μεγάλα κράτη οι πραγματικά κυρίαρχες εταιρείες σε κάθε τομέα είναι ελάχιστες. Τούτο αποτελεί άλλωστε και δικό τους στόχο, στόχο του ανταγωνισμού που προπαγανδίζουν και επιβάλλουν.



Ουσιαστικά κανένα από τα θεωρήματα του «ανταγωνισμού» δεν στέκει και δεν έχει πραγματικά κοινωνική διάσταση και τούτο είναι άμεσο αποτέλεσμα του κατασκευασμένου απολύτου ψεύδους που τα έχει προκαλέσει, γεννήσει και επιβάλλει. Εάν είναι δυνατόν να θεωρήσει κάποιος νοήμον άνθρωπος ότι ο ο πόλεμος, η μάχη, η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εταιρειών θα κάνει τον κόσμο μας καλύτερο. Εν τέλει όποιος «επιβιώσει» θα επιβάλλει τους δικούς του κανόνες, αλλά το κόστος –ακόμα και κανένας να μην επιβιώσει από τον ανταγωνισμό – πάλι οι ίδιες οι κοινωνίες θα το πληρώσουν, εν είδει απωλειών σε ανθρώπους, δυνατότητες και με ολοένα αυξανόμενες εξαρτήσεις.



Ο ίδιος ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» προσβλέπει στην επικράτηση λίγων και ισχυρών, προσβλέπει στην παγίωση του status qvo, ως αυτό είχε κατά την γέννηση του φαινομένου. Εάν κοιτάξει κανείς τον παγκόσμιο χάρτη των ισχυρών πολυεθνικών εταιρειών ως είχε στην δεκαετία του 1980, θα διαπιστώσει πως οι ίδιες πολυεθνικές εταιρείες υφίστανται κατά βάση στον παγκόσμιο χάρτη και μάλιστα κατά πολύ ενισχυμένες. Ο ίδιος ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» και ο οικονομικός νέο-φιλελευθερισμός αδιαφορεί ουσιαστικά για την ύπαρξη και λειτουργία καρτέλ, καθώς οι ισχυροί της αγοράς που τον εμπνεύστηκαν και τον επέβαλλαν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τα κέρδη και μόνο και κέρδη έρχονται μόνο όταν υπάρχει μεγαλύτερος έλεγχος εκάστου τομέα της αγοράς από αυτούς τους ίδιους. Την πραγματικότητα – ζούγκλα που έχει επιβάλλει ο νεοφιλελευθερισμός δεν ενδιαφέρει το πόσα θα είναι τα λιοντάρια, αρκεί να υπάρχουν θηράματα ικανά να διασφαλίσουν κέρδη (την τροφή δηλαδή του συστήματος των λιονταριών). Στην κοινωνία ζούγκλα της αγοράς, η μόνη εσωτερική ιεράρχηση αξιών έρχεται μόνο από τα κέρδη, την μόνη αξία που αναγνωρίζουν τα λιοντάρια της αγέλης και κανείς από αυτούς δεν θα διστάσει να θυματοποιήσει ολόκληρες κοινωνίες προκειμένου να βρει θηράματα και κέρδη. Στην πραγματικότητα τα καρτέλ υπάρχουν ανεξάρτητα από τον αριθμό των εμπλεκομένων επιχειρήσεων σε ένα τομέα της αγοράς. Οι ισχυροί, τα ισχυρά λιοντάρια ελέγχουν τους μηχανισμούς και την κίνηση, επιβάλλουν πρακτικές που ανέλεγκτα πλέον αποτελούν «κανόνες και νόμους της αγοράς» και στην πραγματικότητα αποτελούν έκφραση του δικαίου της αυθαιρεσίας της ισχύος τους.

Μετά την πιο πάνω ανάλυσή μας είναι πλέον ευνόητο ότι η δημιουργία εναρμονισμένων πρακτικών και η συγκρότηση καρτέλ, αποτελεί δομικό στοιχείο του του νέο-φιλελευθερισμού, της «οικονομίας της αγοράς» και του «ελεύθερου» ανταγωνισμού. Όχι μόνο αποτελεί έκφανση της προσπάθειας περαιτέρω επέκτασης των ισχυρών του κεφαλαίου σε κάθε τομέα της οικονομίας (συγκέντρωση ισχύος), αλλά έρχεται να αποτελέσει και «αμυντική» τακτική των ήδη ισχυρών έναντι οτιδήποτε νέου και οποιασδήποτε νέας προσπάθειας. Η απαγόρευση επιδοτήσεων από τα κράτη σε επιχειρήσεις αποτελεί ακριβώς την νομική έκφραση στην Ε.Ε. της πλήρους επιβολής των ήδη ισχυρών. Ετσι παρεμποδίζεται οποιαδήποτε δυναμική δημιουργίας νέων επιχειρήσεων και στήριξής τους και αναγκάζονται μια σειρά από πρωτοπόρες προσπάθειες να εκφυλιστούν σε μεταπράτες των ολιγοπωλίων (οικονομία «φασόν»). Πέραν όμως τούτου, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι τα ολιγοπώλια, λειτουργώντας σε ένα νομικό και ουσιαστικό πλαίσιο που τα ίδια καθορίζουν, δικαιολογούν άριστα τις εναρμονισμένες πρακτικές επικαλούμενα τις «συνθήκες» της αγοράς (π.χ. τόσο έχει το ρύζι διεθνώς …) άσχετα εάν τα ίδια διαμορφώνουν τις συνθήκες αυτές κατά κύριο λόγο. Μην λησμονούμε όμως και κάτι άλλο : εάν κάποιος προσπαθήσει να απονευρώσει την κερδοσκοπική αγορά, πουλώντας στο κόστος, δηλ. χωρίς κέρδος, είναι πανεύκολο να κατηγορηθεί για «αθέμιτο ανταγωνισμό», αφού υπάρχουν σχετικές διατάξεις και πλούσια νομολογία.

Τα ίδια τα καρτέλ των ισχυρών λοιπόν, επηρεάζοντας ως λόμπυ την πολιτική (θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε και το ρήμα «ελέγχοντας»), φροντίσουν πάντα για την διαιώνιση και επέκτασή τους, δημιουργώντας ένα δίχτυ προστασίας για την δραστηριότητά τους, για την θεσμική τους πλέον κατοχύρωση, ως αξόνων αναγκαίων για την ύπαρξη και την λειτουργία της οικονομίας. Ουσιαστικά, τα ισχυρά ολιγοπώλια έχουν κατορθώσει να ταυτίσουν την ύπαρξή τους με την εξυπηρέτηση βασικών βιοτικών αναγκών των ανθρώπων και να απειλούν ολόκληρες κοινωνίες με την στέρησή τους σε περίπτωση που αυτές αντιδρούν στις πρακτικές τους.



Τι πρέπει να γίνει; Τι προτείνουμε;



Οπωσδήποτε τα φαινόμενα αυτά χρειάζονται πρώτα από όλα ρυθμιστική κοινωνική παρέμβαση, είναι σαφές και αποτελεί την δική μας πρόταση, η δημιουργία θεσμών ευρύτερου δημοκρατικού κοινωνικού ελέγχου στην πορεία της οικονομίας, ακόμα και της δυνατότητας του κράτους να θέτει όρια στην δράση των επιχειρήσεων για την προστασία των κοινωνιών και των παραγωγικών δομών, ιδίως, πρωτίστως και άμεσα ως προς τον καθορισμό των τιμών προϊόντων που καλύπτουν άμεσες βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου, με τον ορισμό της αισχροκερδούς – καταχρηστικής δικαιοπραξίας σε κάθε σχετικό τομέα της οικονομίας, δηλαδή με τον καθορισμό ανωτάτου ορίου καθαρού κέρδους (αφού η διατίμηση δεν είναι επιτρεπτή), ώστε να ρυθμιστεί και προς το συμφέρον του πολίτη – καταναλωτή και μέσα σε εύλογα για το νομικό μας πολιτισμό πλαίσια, η λειτουργία της αγοράς που φαντάζει και είναι σήμερα ανεξέλεγκτη, δημιουργώντας ολοένα και περισσότερο νεόπτωχους και ανθρώπους που με δυσκολία καλύπτουν ένα επίπεδο στοιχειώδους αξιοπρεπούς διαβίωσης.

Για όσους είναι πραγματικοί σοσιαλιστές και δημοκράτες, αλλά και για όσους έχουν σφαιρική κοινωνική συνείδηση και αντίληψη το να συζητάμε σήμερα για τον «ελεύθερο ανταγωνισμό» και τις μεθόδους εποπτείας της λειτουργίας του, είναι σαν να έχουμε να κάνουμε με ένα δολοφόνο και να προσπαθούμε να κάνουμε τα εγκλήματά του λιγότερο ειδεχθή.

Υπάρχουν λύσεις και πολλοί από εμάς έχουμε προτείνει την στροφή προς μια κοινωνική οικονομία, μια οικονομία δημοκρατικής συλλογικότητας, όπου η ίδια η κοινωνία με άμεσους θεσμούς θα έχει τον 1^ο λόγο στο γίγνεσθαι.

Εχουμε προτείνει την στροφή προς μία κοινωνία, στην οποία κάθε άνθρωπος θα έχει εξασφαλισμένες τις βιοτικές του ανάγκες, όσες προκύπτουν από την βιολογική του οντότητα και όσες, πραγματικά δημοκρατικά, αποφασίζει η ίδια η κοινωνία πως πρέπει να καθίστανται κοινό κτήμα. Αυτές θα καθίστανται αντικείμενο της κοινωνικής και οικονομικής προσπάθειας. Αυτές θα αποτελούν τον οικονομικό κοινωνικό στόχο.

Αυτή είναι η έννοια της δίκαιης κοινωνίας, αυτή της κοινωνίας που όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν την εγγύηση της κάλυψης των βιοτικών τους αναγκών, όχι μόνο υλικών, αλλά και ψυχικών με πρώτιστη αυτή της ισότητας.

Αυτή είναι η δική μας κοινωνία του αύριο και για αυτήν αξίζει να αγωνιστούμε προτείνοντας και στηρίζοντας θεσμούς πραγματικής δημοκρατίας και συλλογικής κοινωνικής οικονομίας.

Εάν ποτέ αποφασίσετε την διοργάνωση μιας ημερίδας με θέμα την κοινωνία της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού ως πρόταση για το Ελληνικό και το παγκόσμιο γίγνεσθαι, θα είμαστε παρόντες για να σας αναλύσουμε με κάθε λεπτομέρεια, όχι μόνο το τι εννοούμε, αλλά και το πως μπορεί αυτή να πραγματωθεί.





Για το ΙΝ.ΚΑ. (ν.ΙΝ.ΚΑ.)

Δημ. Καραμήτσας